Ο Μίμας και οι δακτύλιοι του Κρόνου

Η διαστημική συσκευή Cassini, στις 07.11.2004, τράβηξε αυτή τη φωτογραφία, όντας 3.7 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον Κρόνο. Σε αυτήν, διακρίνεται ο Μίμας (ένας από τους, τουλάχιστον 83, φυσικούς δορυφόρους του Κρόνου, με διάμετρο σχεδόν 400 km), το βόρειο ημισφαίριο του Κρόνου, οι σκιές των δακτυλίων του πάνω του (η σκοτεινότερη ζώνη είναι η σκιά του πυκνότερου δακτυλίου Β), ενώ σε πρώτο πλάνο χαμηλά στη φωτογραφία, φαίνεται τμήμα των δακτυλίων F (εξωτερικός λεπτός), Α (χαμηλότερος πλατύτερος με ορατό το χάσμα Encke), όπως και τμήμα του χάσματος Cassini στο κάτω άκρο της. Κάτω από το χάσμα Cassini, θα βλέπαμε τον δακτύλιο Β.

 

Περισσότερα για τους δακτυλίους του Κρόνου: https://solarsystem.nasa.gov/resources/12669/saturns-rings/

 

Φωτογραφία: NASA / JPL – CalTech / SSI / Jason Major (https://twitter.com/JPMajor) 

 

 

Εντυπωσιακός κονιορτοστρόβιλος στον Καναδά

Κονιορτοστρόβιλος (dust devil) στην περιοχή Haines Junction του Καναδά, στις αρχές Απριλίου. Έχουμε αναφέρει και σε παλαιότερες αντίστοιχες αναρτήσεις μας, ότι ένας κονιορτοστρόβιλος, πολλές φορές είναι ακίνδυνος, όμως ορισμένες φορές μπορεί να γίνει αρκετά επικίνδυνος, σηκώνοντας ακόμη και σχετικά βαριές πρόχειρες κατασκευές. Στο παρόν βίντεο, βλέπουμε μια περίπτωση κονιορτοστρόβιλου μέτριας έντασης.

 

Θυμίζουμε ότι αυτοί οι στρόβιλοι δημιουργούνται με καλό και ζεστό καιρό σε ξηρό έδαφος όπως αυτό στο βίντεο. Η διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στην ξηρή και θερμή επιφάνεια του εδάφους και του αέρα λίγο πάνω από αυτήν, μαζί με κάποιους τυχαίους τοπικούς μικροστροβιλισμούς (ύπαρξη διάτμησης) στον άνεμο, είναι αρκετά για να δημιουργηθούν και να γιγαντωθούν αυτοί οι στρόβιλοι.

Επικαιροποιημένοι παγκόσμιοι γεωλογικοί χάρτες από τη NOAA

Η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA, National Oceanic and Atmospheric Administration), διαθέτει για όλους τους χρήστες, ανανεωμένους παγκόσμιους χάρτες (με τελευταία ανανέωση τον Μάρτιο του 2022), περί σεισμών, ηφαιστειακών εκρήξεων και tsunami από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Οι εικόνες που συνοδεύουν την ανάρτηση, είναι τμήμα των χαρτών αυτών. Θα τους βρείτε, μαζί με άλλους ενδιαφέροντες χάρτες και στοιχεία, εδώ: https://www.ncei.noaa.gov/.../visualizing-disasters-new...

 

Ενώ οι σύνδεσμοι για τους χάρτες είναι εδώ:

 

1) https://www.ngdc.noaa.gov/.../tsunami-sources-poster.pdf

2) https://www.ngdc.noaa.gov/.../significant-earthquakes...

3) https://www.ngdc.noaa.gov/.../significant-volcanic...

 

 

Έντονο οριζόντιο τόξο σε Kentucky και Alabama

Πολύ όμορφο θέαμα με το οριζόντιο τόξο να κλέβει την παράσταση, στον ουρανό του Kentucky και της Alabama στις ΗΠΑ, την 20η Απριλίου. Θυμίζουμε ότι το οριζόντιο τόξο είναι ένα ατμοσφαιρικό οπτικό φαινόμενο που ξεχωρίζει από το γεγονός ότι έχει πολύ έντονα χρώματα (τα εντονότερα και εντυπωσιακότερα που θα δείτε σε οπτικό φαινόμενο), κάτι που προκαλείται από τη (διπλή) διάθλαση των ηλιακών ακτίνων από κάθετες, μεταξύ τους, πλευρές (την πλαϊνή και την κατώτερη) του παγοκρυστάλλου. Το οριζόντιο τόξο μπορεί να έχει σχετικά μεγάλο μήκος (εφόσον υπάρχουν νέφη) και παρουσιάζει σχεδόν μηδενική καμπυλότητα (για αυτό λέγεται και οριζόντιο). Στη χώρα μας μπορεί να εμφανιστεί από τέλη Απριλίου ως και Αύγουστο.

 

1η φωτογραφια: Scott M Crawford, Berea, KY (Kentucky) --- https://twitter.com/SoundsLikeCraw

 

2η φωτογραφία: Daniel Fell, Mt. Washington, KY --- Πηγή: https://twitter.com/MarcWeinbergWX

 

3η φωτογραφία: Clay Steres, Nichvegas, KY --- https://twitter.com/EmersonBiggin13

 

4η φωτογραφία (άλως 22 μοιρών και οριζόντιο τόξο): Ashley Farmer, Alabama --- Πηγή: https://twitter.com/DanielleDozier

 

Στον τόμο Ι του έργου «Τα φυσικά φαινόμενα», μπορείτε να δείτε φωτογραφίες με αυτά και άλλα φαινόμενα, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, με λεπτομερείς εξηγήσεις και σχήματα για το πώς δημιουργούνται αλλά και πώς να τα αναζητάτε. Αποκτήστε τον από τη σελίδα μας με έκπτωση και μηδενικά έξοδα αποστολής!

 

 

Η ισχυρότερη ηλιακή καταιγίδα που γνωρίζουμε, συνέβη πριν 9125 έτη

Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications, οι επιστήμονες ανακάλυψαν μια αρκετά ισχυρή ηλιακή καταιγίδα που άφησε τα «σημάδια» της στη Γη, 9125 χρόνια πριν το σήμερα. 

 

Πώς όμως το βρήκαν αυτό; Κατά τη διάρκεια ηλιακών καταιγίδων, ο Ήλιος εκτοξεύει μεγάλες ποσότητες σωματιδίων (π.χ. πρωτόνια και ηλεκτρόνια) με αρκετά μεγάλες ενέργειες. Αυτά τα σωματίδια αντιδρούν με τα διάφορα άτομα και μόρια της γήινης ατμόσφαιρας παράγοντας, εκτός των άλλων και ραδιενεργά ισότοπα (ραδιοϊσότοπα) όπως το Βηρύλλιο-10 και το Χλώριο-36. Αυτά κατακρημνίζονται (π.χ. μέσω της χιονόπτωσης) στη γήινη επιφάνεια και μπορούν να βρεθούν σε κολώνες πάγου στη Γροιλανδία και στην Ανταρκτική (όπως έγινε και στη συγκεκριμένη έρευνα). Τρυπώντας σε ένα σημείο, κάθετα έναν παγετώνα, μπορεί να εξαχθεί μια κατακόρυφη κυλινδρική παγοκολώνα. Κάθε τέτοια κολώνα πάγου, αποτελεί κάτι σαν κατακόρυφο χρονολόγιο, καθώς κάθε στρώμα πάγου σε αυτήν την κολώνα, αντιστοιχεί σε διαφορετική χρονιά και έχει «εγκλωβίσει» τα ατμοσφαιρικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε χρονιάς (όπως αυξημένες ποσότητες ραδιοισοτόπων σαν τα προαναφερθέντα).

 

Αυτό το γεγονός, ήταν 2 τάξεις μεγέθους (100 φορές) ισχυρότερο από ό,τι έχουμε καταγράψει σε ανάλογα γεγονότα στη σύγχρονη εποχή και αν συνέβαινε σήμερα, θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τους δορυφόρους (και τις τηλεπικοινωνίες στον πλανήτη μας), τα δίκτυα ηλεκτρισμού, ενώ θα αποτελούσε σημαντικό παράγοντα κινδύνου και για τους αστροναύτες που βρίσκονται έξω από την προστασία της γήινης ατμόσφαιρας.

 

Δημοσιευμένη Έρευνα: https://www.nature.com/articles/s41467-021-27891-4

 

 

Οι κίνδυνοι από τη μεταφορά ανοσολογικής μνήμης

Το ανοσοποιητικό σύστημα «θυμάται». Αυτή η «μνήμη» συνήθως προέρχεται από προηγούμενες απειλές που έχει αντιμετωπίσει ο οργανισμός, όπως βακτήρια και ιούς, και αποτελεί πλεονέκτημα. Αλλά όταν αυτή η μνήμη δημιουργείται από εσωτερικούς παράγοντες, όπως η χρόνια φλεγμονή, μπορεί να αποδειχθεί επιζήμια, προκαλώντας λανθασμένη ανοσολογική απόκριση.

 

Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Cell στις 27/4, ερευνητές παρουσιάζουν τον μηχανισμό με τον οποίο η ανοσολογική μνήμη, από μία παλαιότερη φλεγμονή (ασθένεια των ούλων, σε αυτήν την έρευνα), μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία για μια άλλη (π.χ. εδώ, αρθρίτιδα), μέσω αλλαγών στα ανοσοκύτταρα του μυελού των οστών. 

 

Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκαν ποντίκια, και η ομάδα έδειξε ότι οι ποντικοί-λήπτες σε μεταμόσχευση μυελού των οστών, είχαν προδιάθεση για πιο σοβαρή αρθρίτιδα εάν ο δότης τους είχε φλεγμονή στα ούλα. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι αυτός ο μηχανισμός δεν αφορά μόνο τις συγκεκριμένες φλεγμονές που εξετάστηκαν εδώ. 

 

Επίσης, αυτή η «μεταφορά ανοσολογικής μνήμης» από τον δότη μυελού των οστών στον λήπτη, πιθανόν να οδηγήσει σε επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο επιλέγονται οι δότες μυελού των οστών, καθώς οι δότες με συγκεκριμένους τύπους ανοσολογικής μνήμης από παλαιότερες φλεγμονές, μπορεί να θέσουν τους λήπτες σε υψηλότερο κίνδυνο φλεγμονωδών νόσων.

 

Δημοσιευμένη Έρευνα: https://doi.org/10.1016/j.cell.2022.03.043

 

 

Για πρώτη φορά, φυτά μεγαλώνουν σε σεληνιακό χώμα

Σε αυτή τη φωτογραφία βλέπουμε κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία και αποτελεί έναν «σταθμό» για τη σεληνιακή και διαστημική εξερεύνηση! Ερευνητές κατάφεραν να μεγαλώσουν φυτά σε σεληνιακό χώμα, όπως παρουσιάζεται σε έρευνα δημοσιευμένη στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications Biology στις 12/5. 

 

Στη φωτογραφία φαίνονται τα φυτά Arabidopsis (χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα φυτά, διότι ο γενετικός τους κώδικας είναι πλήρως χαρτογραφημένος), 6 ημέρες μετά τη φύτευση των σπόρων. Στα 4 δείγματα αριστερά, τα φυτά μεγαλώνουν σε ένα χώμα «αναφοράς» (τύπου JSC-1A όπως ονομάζεται) που προσομοιώνει σεληνιακό έδαφος. Όμως στα 3 δείγματα δεξιά, τα φυτά αναπτύσσονται σε σεληνιακό χώμα που συλλέχθηκε κατά τη διάρκεια των αποστολών Apollo 11, 12 και 17! Το σεληνιακό χώμα που είχαν στη διάθεσή τους οι ερευνητές, ήταν ελάχιστο (μόλις μερικά γραμμάρια).

 

Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους, υπήρχαν διαφορές ανάμεσα στα φυτά «αναφοράς» και σε αυτά που μεγάλωναν στο σεληνιακό χώμα. Τα δεύτερα μεγάλωναν πιο αργά και προσπαθούσαν να ανταπεξέλθουν στο «ξένο» περιβάλλον, κάτι που φάνηκε και στην ανάλυση των δεδομένων της γονιδιακής έκφρασης αυτών των φυτών, καθώς χρησιμοποιούσαν όλα τα διαθέσιμα «αμυντικά εργαλεία» για να αντιμετωπίσουν διάφορους στρεσογόνους παράγοντες στα συστατικά του χώματος αυτού. Οι ερευνητές, θα χρησιμοποιήσουν αυτά τα δεδομένα, ώστε να βρουν τρόπους να περιορίσουν το stress και το αντίκτυπο στην υγεία και την ανάπτυξη των φυτών σε σεληνιακό (ή αντίστοιχο) έδαφος.

 

Αυτή η έρευνα, αποτελεί τμήμα των διαφόρων ερευνών στο πλαίσιο των αποστολών Artemis για τη (μόνιμη) επιστροφή του ανθρώπου στη Σελήνη και τη δημιουργία διαστημικής βάσης με στόχο τη μελλοντική επέκταση της διαστημικής εξερεύνησης προς άλλους πλανήτες και όχι μόνο. Το βήμα που έγινε με αυτήν την έρευνα, μας τοποθετεί στο μονοπάτι ώστε να μπορούμε να καλλιεργούμε φυτά για τροφή και οξυγόνο σε θερμοκήπια, όντας σε ένα εχθρικό, σε σχέση με το γήινο, περιβάλλον όπως αυτό της Σελήνης, με στόχο την, πολύ σημαντική, μερική ή και ολική αυτονομία μελλοντικά.

 

Δημοσιευμένη Έρευνα: https://www.nature.com/articles/s42003-022-03334-8

 

Φωτογραφία: UF/IFAS, Tyler Jones

 

Περί διαστημικής εξερεύνησης, όπως και για άλλα συναρπαστικά θέματα στα όρια της ανθρώπινης γνώσης, μπορείτε να βρείτε στον τόμο ΙΙΙ του έργου «Τα φυσικά φαινόμενα». Αποκτήστε τον με έκπτωση και μηδενικά έξοδα αποστολής με ένα μήνυμα στη σελίδα μας!

 

 

"Καταιγίδα" μετεώρων τα ξημερώματα της 31ης Μαΐου

Το βράδυ της 30ης Μαΐου προς ξημερώματα 31ης υπάρχει πιθανότητα (μικρή, αλλά σίγουρα δεν έχει κάποιος να χάσει πολλά, μπροστά σε αυτά που πιθανόν να κερδίσει), να δούμε ένα θέαμα που, στην καλύτερη περίπτωση, θα μείνει χαραγμένο στη μνήμη μας. Μια «καταιγίδα μετεώρων» (meteor storm), η οποία μπορεί να δώσει ως και δεκάδες χιλιάδες μετέωρα ανά ώρα (για σύγκριση, οι «Περσείδες» τον Αύγουστο, δίνουν «μόλις» 100-120 μετέωρα/ώρα).

 

Γιατί; Όλα προκύπτουν από τη θραύση του κομήτη 73P/Schwassmann–Wachmann 3 πίσω στο 1995. Αυτός ο κομήτης διαλύθηκε σε αρκετά μικρά κομμάτια. Αυτά, υπολογίζεται ότι θα διασταυρωθούν με την τροχιά του πλανήτη μας, τα ξημερώματα της 31/5, προσφέροντας ένα, ίσως εντυπωσιακό, ουράνιο θέαμα.

 

Πού και πότε; Από τις 3 έρευνες που υπάρχουν για αυτό το θέμα, και οι 3 υπολογίζουν, με βάση τα δεδομένα που έχουμε ως σήμερα, ότι το καλύτερο σημείο για να παρατηρήσει κάποιος αυτό το θέαμα, θα είναι στις ΝΔ ΗΠΑ και το Μεξικό (βλέπε σχήμα παρακάτω), ενώ η κορύφωση υπολογίζεται γύρω στις 5 UTC της 31/5 (δηλαδή σε εμάς θα έχει ξημερώσει, καθώς θα είναι ήδη 8 το πρωί της 31/5). Επομένως, καλό θα είναι να κρατάμε «μικρό καλάθι».

 

Άρα χάνουμε την κορύφωση; Βάσει των υπολογισμών ναι. Αλλά, επειδή υπάρχουν πάντα πιθανότητες να μην προκύψουν όλα, ακριβώς όπως έχουν υπολογιστεί, όπως επίσης και επειδή θα υπάρχουν ροές σωματιδίων και πιο πριν (μέσα στη νύχτα 30 προς 31/5, βλέπε γράφημα), συνίσταται σε όσους μπορούν και επιθυμούν, να έχουν τα μάτια τους στραμμένα προς τον ουρανό, ανεξάρτητα από την τοποθεσία τους, τόσο στις 30/5 αλλά και +/– 2 μέρες (νωρίτερα και αργότερα) από την επίμαχη ημερομηνία, βοηθώντας έτσι με τις παρατηρήσεις τους. Άλλωστε πολλές φορές στο παρελθόν, έχουν υπάρξει τόσο δυσάρεστες όσο και ευχάριστες εκπλήξεις.

 

Η φωτεινότητα του φεγγαριού, στις 30/5 το βράδυ, δεν θα αποτελέσει πρόβλημα, καθώς θα βρισκόμαστε στη φάση της νέας Σελήνης. Κοιτάτε παντού στον ουρανό και κυρίως προς το σημείο που είναι πιο σκοτεινό στην τοποθεσία σας. Αν και ο καιρός στην περιοχή σας είναι καλός, τολμήστε να βγείτε στην ύπαιθρο, μακριά από φώτα, σε σκοτεινό ουρανό, οπλισμένοι με καλή διάθεση, καλή παρέα και έτοιμοι για όλα. Στη χειρότερη, θα έχετε απολαύσει τον έναστρο ουρανό μαζί με τον Γαλαξία μας, ο οποίος προσφέρει ένα όμορφο θέαμα αυτούς τους μήνες. Στην καλύτερη…

 

Περισσότερες λεπτομέρειες. Πολλά εξαρτώνται από την ταχύτητα που είχαν τα σωματίδια του κομήτη κατά τη διάλυσή του, πίσω στο 1995. Αυτό δεν το γνωρίζουμε, όμως υπάρχουν 3 σενάρια. Αν είχαν μικρή ταχύτητα, τότε αυτό το «νέφος σωματιδίων» δεν θα μας επηρεάσει. Αν είχαν ικανή ταχύτητα ώστε το «νέφος» αυτό να διευρυνθεί αρκετά κατά το «ταξίδι» του στην τροχιά του (κάποτε) κομήτη 73P/Schwassmann–Wachmann 3, τότε μπορεί να «συναντήσουν» τη γήινη ατμόσφαιρα, οπότε εκεί έχουμε 2 υποσενάρια. Το «κακό» με το νέφος σωματιδίων να αποτελείται από πολύ μικρά κομμάτια, ώστε να μην προσφέρει κάποιο ιδιαίτερο θέαμα και το «καλό» με τα σωματίδια να είναι αρκετά μεγάλα, ώστε να υπάρξει το θέαμα που θα θέλαμε. Τα μοντέλα τείνουν να δίνουν μεγαλύτερες πιθανότητες στα δυο πρώτα σενάρια, επομένως, όπως προαναφέρθηκε, κρατάμε «μικρό καλάθι».

 

Έχει συμβεί ξανά στο παρελθόν αυτό; Ναι. Στις 27.11.1872, η θραύση του κομήτη 3D/Biela, προσέφερε ένα εντυπωσιακό θέαμα με περίπου 3000 μετέωρα/ώρα (για σύγκριση, περίπου 30 φορές περισσότερα από όσα στις «Περσείδες»).

 

Άρθρο (σελ. 10): https://www.rasc.ca/.../publications/jrasc2021-apr-lr.pdf

 

Άρθρο: https://ui.adsabs.harvard.edu/.../2005MNRAS.361.../abstract

 

Πληροφορίες και για πιθανές μελλοντικές "καταιγίδες" μετεώρων, ως το 2100: https://antisimvatikos.blogspot.com/2018/04/6-2100.html

 

Κομήτης 73P: https://en.wikipedia.org/.../Schwassmann%E2%80%93Wachmann

 

Κομήτης Biela (1872): https://en.wikipedia.org/wiki/Biela%27s_Comet

 

 

Πέθανε ο δεύτερος μακροβιότερος άνθρωπος στον πλανήτη

Σε περσινή ανάρτησή μας (https://fkp2100.blogspot.com/2021/10/blog-post_17.html), σχετικά με το πόσο μπορεί να ζήσει ένας άνθρωπος υπό προϋποθέσεις, είχαμε αναφερθεί στην Γιαπωνέζα Kane Tanaka, η οποία τότε (2021) ήταν ο γηραιότερος άνθρωπος εν ζωή στη Γη. Στις 25/4 ανακοινώθηκε ο θάνατός της (ο οποίος επήλθε στις 19/4), σε ηλικία 119 ετών και 107 ημερών. Έτσι έγινε ο μακροβιότερος άνθρωπος που έζησε ποτέ μέχρι σήμερα στην Ιαπωνία και ο δεύτερος μακροβιότερος στον πλανήτη (πίσω μόνο από την Jeanne Calment η οποία έζησε 122 έτη και 164 ημέρες).

 

Ήταν παντρεμένη 71 χρόνια με τον σύζυγό της να πεθαίνει στα 90 του χρόνια, το 1993. Παρόλο που έκανε εγχείρηση για καρκίνο στο πάγκρεας (στα 45 της) και για καρκίνο του παχέος εντέρου (στα 103 της…) όλα πήγαν καλά και η γενικότερη υγεία της, μέχρι και το θάνατό της, ήταν εξαιρετική (κάτι που αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό για τους ανθρώπους που ξεπερνούν τα 100 έτη). Έδειξε ανθεκτικότητα που εξέπληξε τους γιατρούς λέγοντας: «θέλω να πιω μπύρα», μετά την επέμβασή της στα 103 της.

 

Μάλιστα, θα συμμετείχε και στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Τόκυο το 2020, όμως η πανδημία άλλαξε αυτά τα σχέδια. Απασχολούσε διαρκώς το μυαλό της, λύνοντας μαθηματικούς γρίφους, παίζοντας επιτραπέζια στρατηγικής, κάνοντας καλλιγραφία, ενώ απολάμβανε έστω και μικρούς περιπάτους, στην κλινική που ζούσε από το 2018 μέχρι το τέλος της ζωής της. Είχε 5 παιδιά, εκ των οποίων ζει μόνο ο δεύτερος γιος της, ο οποίος μάλιστα έγραψε και βιβλίο, μερικά χρόνια πριν, για τη ζωή της, με τίτλο “In Good and Bad Times”. Αφήνει πίσω της 5 εγγόνια και 8 δισέγγονα. 

 

Πηγές: https://www.brecorder.com/.../worlds-oldest-person-dies... --- https://www.nikkei.com/article/DGXMZO54012990S0A100C2CR8000/ --- https://en.wikipedia.org/wiki/Kane_Tanaka ---

 

Για τις τρέχουσες επιστημονικές έρευνες πάνω στη μακροζωία, τις συνήθειες που οδηγούν σε αυτήν, τους υπεραιωνόβιους, τη θεραπεία του γήρατος και των ασθενειών που αυτό επιφέρει, όπως και για την πιθανότητα αθανασίας στο μέλλον αλλά και τις επιπτώσεις της, μπορείτε να βρείτε πολλές συναρπαστικές λεπτομέρειες στον τόμο ΙΙΙ του έργου «Τα φυσικά φαινόμενα», τον οποίο μπορείτε να προμηθευτείτε με έκπτωση και μηδενικά έξοδα αποστολής από τη σελίδα μας, με ένα μήνυμα!

 

 

Η μελανή οπή στο κέντρο του Γαλαξία μας

 

Από τις 10/4/2019, όπως ίσως θυμάστε, έχουμε στη διάθεσή μας την πρώτη εικόνα του περιβάλλοντος μιας μαύρης τρύπας στον γαλαξία M87, χάρη στο υπέρ-τηλεσκόπιο Event Horizon (ΕΗΤ). Σήμερα, 12/5/2022, πριν λίγες ώρες, παρουσιάστηκε από το ΕΗΤ και η αντίστοιχη εικόνα από την υπερμαζική μελανή οπή που βρίσκεται στο κέντρο του δικού μας Γαλαξία. Η μελανή οπή του Γαλαξία μας, ονομάζεται Τοξότης Α* (Sagittarius A* ή Sgr A*).

 

Να θυμίσουμε εν συντομία ότι, η μαύρη τρύπα (ή μελανή οπή) είναι ό,τι απομένει μετά τον «θάνατο» άστρου μεγάλης μάζας (πολλαπλάσιας εκείνης του Ήλιου μας). Αφού έχουν εξαντλήσει όλα τους τα πυρηνικά «καύσιμα», τα άστρα αρκετά μεγάλης μάζας δεν μπορούν να αντισταθούν στη βαρύτητα, καταρρέοντας ακτινικά προς το κέντρο τους, σε ένα σημείο ασύλληπτης πυκνότητας, στρεβλώνοντας τον χωροχρόνο γύρω τους τόσο σφοδρά, ώστε ούτε το φως δεν μπορεί να διαφύγει.

Στη μαύρη τρύπα που σχηματίζεται, υπάρχει μία «συνοριακή επιφάνεια», ένα σύνορο, το οποίο οριοθετεί τον «έξω κόσμο» από τη μελανή οπή. Οτιδήποτε, ακόμη και το φως, εφόσον διαβεί αυτό το όριο, δεν μπορεί να ξαναβγεί. Αυτό είναι ο «ορίζοντας γεγονότων» της μελανής οπής, που δίνει και το όνομά του στο ύπερ-τηλεσκόπιο EHT.

 

Φωτόνια τα οποία τυγχάνει να βρεθούν λίγο πιο έξω από τον ορίζοντα γεγονότων, περιστρέφονται γύρω από τη μελανή οπή, λόγω του εξαιρετικά στρεβλωμένου χωροχρόνου. Αυτή είναι η «σφαίρα φωτονίων» της μελανής οπής και αν μπορούσατε με κάποιο τρόπο να σταθείτε εκεί, θεωρητικά θα βλέπατε το πίσω μέρος του κεφαλιού σας, αφού τα φωτόνια που θα ξεκινούσαν από εκεί, μετά από μία πλήρη περιφορά γύρω από τη μαύρη τρύπα, θα έφταναν στα μάτια σας.

 

Το Event Horizon Telescope (ΕΗΤ, τηλεσκόπιο ορίζοντα γεγονότων), αποτελεί μία σύμπραξη/δίκτυο, πολλών ραδιοτηλεσκοπίων του πλανήτη, ώστε τα συνδυασμένα δεδομένα τους, να παράγουν αποτελέσματα συγκρίσιμα με εκείνα ενός (εικονικού) γιγάντιου ραδιοτηλεσκοπίου με διάμετρο όσο εκείνη της Γης. Με αυτόν τον τρόπο, το EHT απεικόνισε για πρώτη φορά το 2019 και για δεύτερη φορά σήμερα, μια μελανή οπή και την ύλη που την περιβάλλει, με λεπτομέρεια τέτοια, που δεν είχαμε ποτέ στο παρελθόν για αυτά τα συναρπαστικά αντικείμενα. Το αποτέλεσμα είναι ελαφρώς θολό διότι προσπαθούμε να απεικονίσουμε λεπτομέρειες από κάτι που βρίσκεται πολύ μακριά (και για αυτό χρειάστηκε να φτιαχτεί ένα εικονικό ραδιοτηλεσκόπιο με τόσο μεγάλη διάμετρο). Δεκάδες εκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας, στην περίπτωση της μελανής οπής του γαλαξία Μ87 το 2019 και 27000 έτη φωτός μακριά στην περίπτωση του Τοξότη Α* (της μελανής οπής του Γαλαξία μας), αλλά αρκετά μικρότερο, σήμερα.

 

Η υπερμαζική μελανή οπή στο κέντρο του γαλαξία Μ87 (ο οποίος βρίσκεται 53.5 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας), έχει μάζα περίπου 6.5 δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου μας, ενώ η μελανή οπή του Γαλαξία μας έχει μάζα 4 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τον Ήλιο μας (δηλαδή ~1000 φορές μικρότερη από εκείνη στον M87). Τα αποτελέσματα επαληθεύουν, για μία ακόμη φορά, τις προβλέψεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας, απεικονίζοντας ό,τι θα περίμενε κάποιος να δει για μια μελανή οπή τύπου Kerr.

 

Οποιαδήποτε πηγή φωτός γύρω από τη μαύρη τρύπα, όπως το υπέρθερμο υλικό που έλκεται και συσσωρεύεται γύρω από αυτήν, περιστρεφόμενο με πολύ μεγάλες ταχύτητες, συγκρίσιμες με εκείνη του φωτός, μέχρι τελικά να περάσει τον ορίζοντα γεγονότων της και να εξαφανιστεί για πάντα από το οπτικό μας πεδίο, συνεισφέρει στη δημιουργία ενός «φωτεινού υποβάθρου» που «σκιάζεται» από τη μαύρη τρύπα, το περίγραμμα της οποίας καταφέραμε να δούμε με το τηλεσκόπιο EHT. Για την ακρίβεια, η σκιά που βλέπουμε εκτείνεται ως τη «σφαίρα φωτονίων» της μελανής οπής, μεγεθυμένη κάπως, εξαιτίας του φαινομένου των «βαρυτικών φακών» (δηλαδή, εξαιτίας του γεγονότος ότι η τροχιά ενός φωτονίου, δεν είναι ευθεία γραμμή στο περιβάλλον της μελανής οπής, αλλά καμπύλη).

 

Η διαδικασία για να οδηγηθούμε στην τελική φωτογραφία, αν και η μελανή οπή στο κέντρο του Γαλαξία μας, είναι πολύ πιο κοντά σε σχέση με εκείνη του Μ87, περιείχε μεγαλύτερες προκλήσεις. Το υπέρθερμο υλικό που περιφέρεται γύρω από αυτήν, ολοκλήρωνε μια πλήρη περιφορά σε λίγα λεπτά, σε αντίθεση με την πολύ μεγαλύτερη μελανή οπή στον Μ87 όπου η μία περιφορά χρειαζόταν μέρες και βδομάδες. Επομένως, η φωτεινότητα στον «Τοξότη Α*», μεταβαλλόταν διαρκώς, «περίπου σαν να προσπαθείς να φωτογραφήσεις καθαρά, ένα κουτάβι που κυνηγά την ουρά του ταχύτατα» όπως αναφέρει ο Chi-kwan Chan, ένας εκ των συντελεστών του EHT. Έτσι, οι ερευνητές του EHT, σε αυτά τα 5 έτη, έπρεπε να κάνουν πρωτοποριακή και εξαντλητική δουλειά αναπτύσσοντας νέα υπολογιστικά εργαλεία για να επεξεργαστούν τα δεδομένα χιλιάδων στιγμιοτύπων της συγκεκριμένης μελανής οπής, τα οποία είχαν ληφθεί από το 2017.

 

Η παρατήρηση έγινε στο φάσμα των ραδιοκυμάτων διότι σε αυτά τα μήκη κύματος θα ήταν δυνατόν να παρατηρήσουμε λεπτομέρειες πολύ κοντά στον ορίζοντα γεγονότων της μελανής οπής, ενώ παράλληλα τα ραδιοκύματα μπορούν να διέλθουν τόσο μέσα από τον δίσκο συσσώρευσης του υλικού γύρω από τη μελανή οπή, όσο και από την γήινη ατμόσφαιρα χωρίς απόσβεση, ώστε να καταστεί δυνατή η παρατήρηση αυτή από την επιφάνεια της Γης. 

 

Αυτή τη στιγμή, έχουμε δυο εικόνες εντελώς διαφορετικών (όσο αφορά τη μάζα τους) μελανών οπών, και μπορούμε να κάνουμε συγκρίσεις μεταξύ τους, αποκτώντας περισσότερη γνώση για το πώς συμπεριφέρεται η βαρύτητα σε αυτά τα ακραία αστροφυσικά περιβάλλοντα, κάτι που δεν μπορούσαμε να κάνουμε ποτέ στο παρελθόν μέχρι σήμερα. Καθώς μελλοντικά αναμένεται να υπάρξουν φωτογραφίες αλλά και βίντεο και από άλλες μαύρες τρύπες σε άλλους γαλαξίες, ενώ το δίκτυο του EHT μεγαλώνει, μια συναρπαστική εποχή έχει ήδη ξεκινήσει για τη φυσική μελανών οπών!

 

Υλικό και φωτογραφίες: https://eventhorizontelescope.org/.../astronomers-reveal...

 

Πολλά περισσότερα, αναλυτικά για τις μαύρες τρύπες, όπως και για πολλά άλλα πολύ ενδιαφέροντα θέματα, στον τόμο ΙΙ του μεγάλου επιστημονικού έργου «Τα φυσικά φαινόμενα και η επιστημονική ερμηνεία τους», που κυκλοφορεί και μπορείτε να το αποκτήσετε από τη σελίδα μας με έκπτωση και μηδενικά έξοδα αποστολής!

Έκλειψη στο ηλιοβασίλεμα, στη Χιλή

Υπέροχες εικόνες από τη μερική έκλειψη ηλίου που συνέβη στις 30/4 και στην πόλη Vina del Mar της Χιλής, ήταν ορατή την ώρα του ηλιοβασιλέματος. Αυτό είχε ως συνέπεια, ο Joerg Schoppmeyer να συλλάβει με τη φωτογραφική μηχανή του και να μοιραστεί μαζί μας αυτές τις πολύ όμορφες στιγμές. Ο ηλιακός δίσκος σκιάζεται από την πάνω πλευρά του, από τη Σελήνη που βρίσκεται ανάμεσα σε εμάς και τον Ήλιο. Η συγκεκριμένη έκλειψη ήταν αόρατη από τη χώρα μας. Στις φωτογραφίες αυτές, στον ηλιακό δίσκο, διακρίνονται και οι ηλιακές κηλίδες εκείνης της ημέρας.

 

Πηγή: https://spaceweathergallery.com/indiv_upload.php...

 

Περισσότερα για τις εκλείψεις και τα διάφορα φυσικά φαινόμενα (γνωστά και άγνωστα) που μπορεί να παρατηρήσει κάποιος σε αυτές, μπορείτε να βρείτε στον τόμο Ι του έργου «Τα φυσικά φαινόμενα», τον οποίο μπορείτε να αποκτήσετε με έκπτωση και μηδενικά έξοδα αποστολής, από τη σελίδα μας, με ένα μήνυμα!

 

 

Οριζόντιο τόξο στην Άμφισσα

Στη δημοσίευσή μας στις 23/4, με την ευκαιρία της εμφάνισης ενός εντυπωσιακού οριζόντιου τόξου στις ΗΠΑ, είχαμε αναφέρει πως «οριζόντιο τόξο μπορούμε να δούμε και στη χώρα μας από τα τέλη Απριλίου ως και τον Αύγουστο.»

 

Πράγματι, την 1/5, ο Δημήτρης Σαγιάκος, συνέλαβε με τον φωτογραφικό του φακό, ένα πολύ όμορφο οριζόντιο τόξο στον ουρανό της Άμφισσας. Από τώρα και μέχρι τα μέσα Αυγούστου, όποτε βλέπετε σύννεφα όπως αυτά στις φωτογραφίες (θύσανοι και οι διάφορες υποκατηγορίες τους), κοντά στις μεσημβρινές ώρες όπου ο Ήλιος μεσουρανεί, ψάξτε σχετικά χαμηλά στον ουρανό, κάτω από τον Ήλιο, σε γωνιακή απόσταση από αυτόν σχεδόν δυο φορές όσο η άλως (το γνωστό «αλώνι» ή «στεφάνι» γύρω από τον Ήλιο) για αυτό το πανέμορφο οπτικό ατμοσφαιρικό φαινόμενο. Όταν δείτε τα πολύ εντυπωσιακά και έντονα χρώματά του, θα είστε σίγουροι ότι πρόκειται για αυτό.

 

https://www.facebook.com/dimitris.sagiakos/posts/10228918061486350

 

 

Η "ουρά" του Ερμή

 

Αυτό που βλέπετε κάτω από το αστρικό σμήνος των Πλειάδων ΔΕΝ είναι κομήτης, παρόλο που έχει μια εντυπωσιακή ουρά. Αυτός είναι ο πλανήτης Ερμής. Ο πλησιέστερος, στον Ήλιο, πλανήτης του Ηλιακού μας συστήματος. 

 

Τι είναι όμως αυτή η ουρά; Η λεπτή ατμόσφαιρα του Ερμή περιέχει νάτριο που ακτινοβολεί όταν διεγείρεται από το φως του Ήλιου. Επίσης, ο ηλιακός άνεμος* διώχνει άτομα νατρίου από την ατμόσφαιρα του Ερμή, δημιουργώντας μια ουρά μήκους 2.5 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Αυτή είναι και η ουρά που βλέπουμε στη φωτογραφία μακράς έκθεσης στην οποία χρησιμοποιήθηκε και φίλτρο που επιτρέπει κυρίως τη διέλευση του κίτρινου χρώματος που εκπέμπεται από το νάτριο (αν και μπορεί να φανεί αμυδρά και σε φωτογραφίες μακράς έκθεσης χωρίς φίλτρο και φυσικά σε καθαρό ουρανό). Η χαρακτηριστική κίτρινη λάμψη είναι από τα διεγερμένα άτομα νατρίου. Η φωτογραφία ελήφθη τέλος Απριλίου από τη Las Palmas των Καναρίων νήσων από τον Dr. Sebastian Voltmer. Επίσης, υπάρχει μία ακόμη φωτογραφία, πιο πρόσφατη (από τον Μάιο), όπου φαίνονται καλύτερα οι λεπτομέρειες της ουράς νατρίου του Ερμή (και αυτή από τον Dr. Sebastian Voltmer).

 

*Θυμίζουμε ότι ο ηλιακός άνεμος είναι ένα ρεύμα ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων που εκτοξεύεται από την ανώτερη ατμόσφαιρα του Ήλιου και αποτελείται κυρίως από ηλεκτρόνια και πρωτόνια.

 

Πηγή: https://twitter.com/SeVoSpace

 

APOD 3/5: https://apod.nasa.gov/apod/ap220503.html

 

Φωτογραφίες από τον Dr. Sebastian Voltmer: https://www.voltmer.de/

 

 

Υπερθέαμα οπτικών φαινομένων στο Edmonton του Καναδά

Αρκετά οπτικά φαινόμενα μαζί, είχαν την ευκαιρία να δουν οι κάτοικοι στο Edmonton του Καναδά στα μέσα Απριλίου. Στις φωτογραφίες διακρίνονται, η γνωστή μας άλως, παρήλια, παρηλιακό τόξο (η λευκή σχεδόν οριζόντια γραμμή που περνά από τον ήλιο και τα παρήλια), περιζενιθιακό τόξο (βρίσκεται πιο πάνω από όλα), ανώτερο εφαπτόμενο (στην άλω) τόξο, τόξο Parry (ακριβώς πάνω από το εφαπτόμενο τόξο), ανώτερο περιφερειακό τόξο (περικυκλώνει την άλω και εφάπτεται στο περιζενιθιακό τόξο από κάτω) και άλλα αμυδρότερα οπτικά φαινόμενα.

 

Πηγή: Maverick Storm Hunters -- https://twitter.com/RFD_Maverick

 

Στον τόμο Ι του έργου «Τα φυσικά φαινόμενα», μπορείτε να δείτε φωτογραφίες με αυτά και άλλα φαινόμενα, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, με λεπτομερείς εξηγήσεις και σχήματα για το πως δημιουργούνται αλλά και πως να τα αναζητάτε. Αποκτήστε τον από τη σελίδα μας με έκπτωση και μηδενικά έξοδα αποστολής!